Czym są zdrowie poznawcze i sprawność umysłowa?
W 1964 roku Światowa Organizacja Zdrowia dążyła do ponownego zdefiniowania „zdrowia” poza zwykłym brakiem choroby.
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje teraz zdrowie jako pozytywny stan „fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu” (Bart et al., 2018).
Wraz z tą nową definicją zdrowia przyszedł nacisk na pozytywne praktyki, takie jak proaktywne zapobieganie chorobom i kultywowanie mocnych stron związanych ze zdrowiem poprzez wysiłki takie jak ćwiczenia fizyczne, wyzwania poznawcze i trening umiejętności społecznych.
Zdrowie poznawcze jest jednym z wymiarów posiadania zdrowego mózgu.
W kategoriach poznawczych, zdrowy mózg posiada podstawowe zdolności do:
Uwaga
Kierowania i wykonywania złożonych ruchów
Rozumienia i wyrażania języka
Przetwarzania bodźców wizualno-przestrzennych
Uczenia się nowych rzeczy
Przypominanie sobie rzeczy z odległej przeszłości
Spostrzeganie i ocena sytuacji społecznej
Regulacja emocji
Pisarze i badacze czasami używali terminów „zdrowie poznawcze” i „sprawność poznawcza” zamiennie. Prowadziło to do pewnego zamieszania wokół tych terminów.
Ostatnio badacze starają się rozróżnić pomiędzy podstawowym zdrowiem poznawczym, jak zdefiniowano powyżej, a sprawnością umysłową lub poznawczą.
Badacze ci postrzegają sprawność umysłową lub poznawczą jako wyższą formę zdrowia poznawczego, kultywowaną przez elitarnych wykonawców w dziedzinach związanych z wysokim zapotrzebowaniem i wysoką stawką, takich jak elitarne siły wojskowe, sporty zawodowe i przywództwo organizacyjne (Aidman, 2020).
Sprawność poznawcza zawiera również kluczowy komponent znany jako gotowość poznawcza.
Gotowość poznawcza została opracowana przez ekspertów z dziedziny obronności, aby wyjaśnić, w jaki sposób personel wojskowy przygotowuje się psychicznie na nieoczekiwane zdarzenia, w ramach wysoce złożonej i zmiennej areny współczesnego pola walki (Grier, Fletcher, & Morrison, 2012).
Od tego czasu koncepcja gotowości poznawczej została zastosowana również w wymagających dziedzinach pozawojskowych, takich jak sport zawodowy czy biznes międzynarodowy (Aidman, 2020).
Sama gotowość poznawcza składa się z kilku możliwych do wytrenowania subkomponentów, w tym świadomości sytuacyjnej, pamięci i przeniesienia wyuczonych umiejętności do nowej sytuacji, elastyczności umysłowej, szybkiego reagowania i kontroli/kanalizowania emocji (Grier et al., 2012).
W niniejszym artykule definiujemy zdrowie poznawcze jako cel większości osób, których codzienne czynności wymagają przeciętnego poziomu sprawności poznawczej w warunkach łagodnego do umiarkowanego zapotrzebowania i stresu.
Sprawność poznawczą definiujemy jako wysoką gotowość umysłową i wykonanie, które występują u elitarnych jednostek i grup.
Czym są mocne i słabe strony poznawcze?
Mocne strony poznawcze to zdolności umysłowe, które są stosunkowo solidne u danej osoby lub grupy.
Słabości poznawcze to zdolności umysłowe, które są stosunkowo ograniczone u danej osoby lub grupy.
Na przykład, badania nad osobami z autyzmem wysokofunkcjonującym sugerują, że zespół wzrokowo-ruchowy jest relatywnie mocną stroną w profilu poznawczym tej grupy, często w zakresie średnim do wysokiego; podczas gdy rozumienie werbalne, zwłaszcza materiału związanego ze społeczeństwem, ma tendencję do ograniczania, w zakresie od granicznego do bardzo niskiego (Takayanagi i in., 2021).
Mocne lub słabe strony w populacji ogólnej mogą obejmować uwagę ciągłą, rozumowanie werbalne, przetwarzanie wizualno-przestrzenne, pamięć werbalną lub wizualno-przestrzenną oraz obszary osiągnięć akademickich, takie jak czytanie, pisanie, matematyka itp.
Na przykład, niektóre osoby są dobre w układaniu fizycznych przedmiotów w danej przestrzeni, np. organizowaniu przedmiotów podróżnych w walizce. Tego typu umiejętności wizualno-przestrzenne są prawdopodobnie częściowo wrodzone, a częściowo wyuczone (Polk, Park, Smith, & Park, 2007).
Inne osoby mogą mieć problemy z takimi umiejętnościami wizualno-przestrzennymi, a także z rozumowaniem werbalnym, czytaniem lub pisaniem.
Stosunkowo precyzyjnym sposobem pomiaru mocnych i słabych stron poznawczych danej osoby jest formalna ocena, taka jak test neuropsychologiczny.